بررسی تنوع ژنتیکی اینترون 4 ژن هورمون رشد در ماکیان بومی استان آذربایجان غربی با استفاده از روش PCR-RFLP

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد گروه علوم دامی ، دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه

2 دانشیار گروه بهداشت و کنترل کیفی مواد غذایی دانشکده دامپزشکی دانشگاه ارومیه

3 استادیار گروه علوم دامی دانشکده دامپزشکی دانشگاه ارومیه

چکیده

    در این تحقیق تنوع ژنتیکی ناحیه اینترون ۴ ژن هورمون رشد ماکیان بومی مرکز پرورش و اصلاح نژاد استان آذربایجان غربی مورد بررسی قرار گرفت.  از ۹۰ قطعه ماکیان خون‌گیری از ورید بالی انجام شد و DNA ژنومی به روش عمومی استخراج نمکی از نمونه‌های خون استخراج گردید.  قطعه‌ای به اندازه ۱۱٧۰ جفت باز از ناحیه اینترون ۴ ژن هورمون رشد ماکیان مورد مطالعه با استفاده از واکنش زنجیره‌ای پلی‌مراز تکثیر شد.  قطعات تکثیر شده بوسیله آنزیم محدود کننده  MspI برش داده شدند و محصولات حاصل از برش آنزیمی بر روی ژل آگارز 2 درصد الکتروفورز گردیدند.  نتایج حاکی از وجود سه نوع آلل A، B و C در این جایگاه بود که فراوانی آنها در کل جمعیت به ترتیب 44/۳4٪، 22/32٪ و33/33٪ محاسبه شد.  شش ترکیب ژنوتیپی AA، AB، BB، AC، BC و CC شناسایی شدند که فراوانی‌های ژنوتیپی محاسبه شده آنها در کل جمعیت به ترتیب برابر ۱1/11%، 33/23%، 22/12%، 33/23%، 66/16% و 13/13% به دست آمد.  شاخص هتروزیگوتی و تعداد آلل موثر برای این جایگاه در کل جمعیت به ترتیب 66/0 و 99/2 به دست آمد.  آزمون‌های مربع کای (c2) و جی (G2) برای توده ماکیان بومی مرکز پرورش و اصلاح نژاد استان آذربایجان غربی نشان داد جامعه در حالت تعادل هاردی‌-واینبرگ قرار دارد.  بر اساس این نتایج می‌توان گفت که ژنوتیپ‌های لوکوس مورد مطالعه، تحت تأثیر عوامل تغییر دهنده فراوانی‌های آللی و ژنوتیپی مانند انتخاب، جهش و یا مهاجرت نبوده است.  این تحقیق یک آزمایش مقدماتی برای انجام مطالعات بعدی جهت بهبود عملکرد تولیدی مرغان بومی استان آذربایجان غربی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


مقدمه

 

.    امروزه در بیشتر روستاهای کشور با کمترین هزینه و امکانات، پرورش مرغان بومی به صورت گله‌های کوچک انجام می‌شود.  هر چند این گله‌ها معمولاً به علل کمبود امکانات بهداشتی، تغذیه‌ای و پایین بودن ارزش اصلاحی، تولید و بازده کمی دارند و نقش آنها در اقتصاد و تغذیه روستائیان محدود می‌باشد ولی با توجه و عنایت خاص وزارت جهاد کشاورزی به امر حفظ و بهبود ژنتیکی مرغان بومی کشور و راه‌اندازی شش مرکز اصلاح نژادی در استان‌های اصفهان، آذربایجان غربی، خراسان رضوی، فارس، مازندران و یزد و مراکز پشتیبانی و ترویج در دیگر استان‌ها، زیر نظر معاونت بهبود تولیدات دامی، هم اکنون بیش از دو دهه از فعالیت این مراکز می‌گذرد.  اهداف اصلی این مراکز، حفظ ذخایر ارزشمند ژنتیکی و بهبود ژنتیکی صفات تولیدی مرغان بومی کشور می‌باشد که با تولید و توزیع جوجه‌های یک روزه، نیمچه‌ها و تخم مرغ نطفه‌دار بومی، افزون بر رونق دوباره تولید و پرورش مرغان بومی، به امر اشتغال‌زایی، بهبود وضعیت اقتصادی و تغذیه‌ای مناطق روستایی کشور نیز کمک می‌شود.

       
     
 
 

E-mail: kmardani@yahoo.com         (نویسنده مسئول)

 

 


    مرکز پرورش و اصلاح نژاد مرغ بومی آذربایجان غربی در 27 کیلومتری شهرستان ارومیه واقع در جاده طلا تپه با مساحت 11 هکتار در سال 1363 احداث گردید.  این مرکز فعالیت خود را در سال 1367 با جمع‌آوری مرغ و خروس از دورترین نقاط این استان که انتظار کمترین احتمال اختلاط با مرغ‌های صنعتی و نژادهای رنگی خارجی می‌رفت، آغاز کرد.  تا سال 72 این مرکز به گزینی را فقط به صورت گله‌ای انجام می‌داد و جوجه‌های یک روزه را به ایستگاه‌های خود در شهرستان‌های اطراف می‌فرستاد و آن واحدها نیز نیمچه‌ها را ما بین متقاضیان توزیع می‌کردند.  این مرکز از سال 1373 کار اصلاحی را به صورت رکورد برداری و ثبت شجره و براساس عملکرد خود مرغ یا خروس و شجره آنها ادامه داده است (1).  در زمان اجرای این تحقیق، فعالیت این مرکز در نسل سیزدهم ادامه داشت.  بر اساس مطالعات مربوط به ژن‌ها، انتخاب می­تواند با دقت بالاتری صورت گیرد و در امر به­گزینی نیز باعث کوتاه شدن فاصله بین نسلی به ویژه برای صفات اقتصادی می­شود.  امروزه ژنتیک مولکولی اهمیت زیادی جهت انتخاب و اصلاح نژاد دام­ها یافته است زیرا امکان انتخاب دقیق­تر و دستیابی به پاسخ سریع­تر را نسبت به ژنتیک کمی ممکن می­سازد (2).

    هورمون رشد (GH)[1] یک هورمون پلی­پپتید بسیار مهم در حیوانات می‌باشد.  این هورمون به همراه هورمون­های دیگر با محور سوماتوتروپیک، نقش­های مهمی در تحریک رشد، رشد پیوسته ماهیچه و پروتئین و کاتابولیسم چربی ایفا می‌کند (8).  مطالعات روی حیوانات، نشان داده است که درمان و معالجه با GH در محیط آزمایشگاه و روی حیوان زنده، متوسط افزایش وزن روزانه، راندمان تبدیل غذایی و تولید شیر را افزایش و ذخیره چربی را کاهش می­دهد (12، 15 و 26).  در پستاندارانی همچون خوک، هورمون رشد تقسیم­بندی مواد مغذی را میان بافت­های چربی و ماهیچه­های اسکلتی در جهت تحریک رشد ماهیچه و کاهش ذخیره چربی تنظیم می­کند (7).  مطالعات PCR-RFLP[2] روی ژن هورمون رشد گاوهای نری که برای تلقیح مصنوعی استفاده می­شدند، نشان داد که پلی‌مورفیسم ژن GH با عملکرد تولیدمثلی و تولید اسپرم گاوهای نر ارتباط دارد (18).

Length Polymorphism

 

    هورمون رشد ماکیان یک هورمون پلی­پپتیدی است که در سلول­های سوماتوتروپ غده هیپوفیز قدامی تولید می­گردد.  این ژن ساختار چندشکلی زیادی دارد و روی وظایف فیزیولوژیکی متنوعی از قبیل رشد و تکامل جوجه، تولید تخم مرغ، ترکیب بدن، کنترل اشتها، پیری، تولید مثل (4، 5 و 25) و پاسخ‌دهی سیستم ایمنی بدن مؤثر است (14).  ژن هورمون رشد جوجه (cGH)[3]، اولین بار توسط Lamb و همکاران (۱۹۸۸) شناسایی و تعیین توالی شد (17).  این ژن روی کروموزوم شماره 12 ماکیان قرار دارد (6) و اندازه آن حدود ۴ کیلو باز می‌باشد و دارای پنج اگزون و چهار اینترون است (23) که کدکننده یک پروتئین بالغ هورمون رشد ۱۹۱ آمینواسیدی و یک پپتید ۲۵ آمینواسیدی می­باشد (22).  ژن cGH با ژن­های هورمون رشد پستانداران مشابه هست ولی توالی­های نوکلئوتیدی اینترون­های ژن cGH نسبت به اگزون­ها، در مقایسه با پستانداران طویل­تر هستند (13).  این ژن، چندشکلی­هایی دارد که از طریق برش با آنزیم­های MspI و SacI قابل شناسایی می­باشند.  این چندشکلی­ها ممکن است ارتباط معنی­داری با صفات مهم اقتصادی جوجه داشته باشند (10 و 24).  در مقایسه با دیگر حیوانات، نواحی اینترون ژن هورمون رشد جوجه، دارای چندشکلی بیشتری هستند و مطالعات با استفاده از روش PCR-RFLP، ارتباط این چند­شکلی­ها را با صفات تولید گوشت، چربی بطنی، تولید تخم مرغ و مقاومت به بیماری مارک یا لوکوز طیور نشان داده است (9، 10، 16 و 19).  هورمون رشد یک ژن کاندیدا برای صفات تولیدی ماکیان می­باشد و چندشکلی­های این ژن ممکن است در آنالیز فیلوژنتیک و طراحی برنامه­های انتخاب به کمک مارکر1 (MAS) مفید باشند (13 و 16).  هدف از تحقیق حاضر، شناسایی چندشکلی­های موجود در ناحیه اینترون 4 ژن هورمون رشد ماکیان بومی مرکز پرورش و اصلاح نژاد استان آذربایجان غربی با استفاده از تکنیک PCR-RFLP و نیز تعیین فراوانی­های آللی و ژنوتیپی برای این جایگاه در جمعیت مذکور می‌باشد.

 

مواد و روش کار

نمونه‌گیری

    در این تحقیق تعداد 90 قطعه مرغ و خروس بومی (59 مرغ و ۳1 خروس) از جمعیت ایستگاه پرورش و اصلاح نژاد مرغ بومی استان آذربایجان غربی به صورت تصادفی و به شکل انفرادی انتخاب گردیدند.  مقدار یک میلی­لیتر خون از ورید بالی پرنده اخذ و در لوله­های حاوی K2EDTA و در مجاورت یخ به آزمایشگاه مرکزی دانشکده دامپزشکی دانشگاه ارومیه منتقل گردیدند و تا زمان استخراج DNA در دمای C٢۰- نگهداری شدند.

 

استخراج DNA و واکنش زنجیره­ای پلی­مراز (PCR)

    استخراج DNA ژنومی از نمونه­های خون با روش استخراج نمکی عمومی و سریع ارائه شده توسط الجنابی و مارتینز (3) انجام گرفت.  کمیت و کیفیت DNA استخراج شده با استفاده از روش اسپکتروفوتومتری و ژل آگارز ۵/۱ درصد ارزیابی گردید.  با استفاده از یک جفت پرایمر اختصاصی پیشنهاد شده توسط Kuhnlein و همکاران (16)، یک قطعه 1170 جفت بازی از جایگاه اینترون 4 ژن هورمون رشد بوسیله واکنش زنجیره­ای پلی‌مراز تکثیر شد.  توالی پرایمرهای مورد استفاده بر اساس توالی پرایمرهای استفاده شده توسط Kuhnlein و همکاران (16) به صورت زیر بود.

 

 

توالی پرایمر

نام پرایمر

5´-CTA AAG GAC CTG GAA GAA GGG-3´

PMPS1-F (پرایمر رفت)

5´-AAC TTG TCG TAG GTG GGT CTG-3´

PMPS1-R (پرایمر برگشت)

 

 

    واکنش PCR در حجم نهایی ۲۵ میکرولیتر شامل ۲۵ میکرومول dNTP، 25/0 میکرومول از هر یک از پرایمرها، ۵/۲ میکرولیتر از بافر PCR (سیناژن، ایران)، ۲ میلی­مول MgCl2، یک واحد آنزیم Taq پلی­مراز (سیناژن، ایران) و حدود 150 نانوگرم DNA ژنومی انجام گرفت.  تکثیر قطعه مورد نظر در دستگاه PCR (Quanta Biotech, UK) با استفاده از یک مرحله ابتدایی واسرشته‌سازی C۹5 به مدت 4 دقیقه و ٣۵ چرخه دمایی شامل واسرشته‌سازی در C۹۴ به مدت 30 ثانیه، دمای اتصال پرایمرها C۶2 به مدت ۲ دقیقه و دمای توسعه C۷۲ به مدت 90 ثانیه انجام گرفت و در پایان یک دمای توسعه C۷۲ به مدت ۲ دقیقه جهت گسترش نهایی زنجیره استفاده شد (16).  محصولات PCR روی ژل آگارز 5/1 درصد الکتروفورز و با استفاده از دستگاه ژل داک (Syngene, UK) مشاهده و عکس­برداری شدند.

 

.واکنش هضم آنزیمی (RFLP)

    قطعات تکثیر شده بوسیله آنزیم محدودگر MspI هضم شدند.  واکنش برش آنزیمی در حجم ۲۰ میکرولیتر حاوی ۱۵ واحد آنزیم MspI، ۲ میکرولیتر بافر Tungo و ۵ میکرولیتر محصول PCR آماده گردید و در دمای C٣۷  به مدت سه ساعت مورد برش آنزیمی قرار گرفتند.  بعد از برش، محصولات برش داده شده با استفاده از ژل آگارز ۲ درصد حاوی اتیدیوم برماید الکتروفورز گردیدند و برای مشاهده باندها از دستگاه ژل داک استفاده شد.

 

آنالیز چند­شکلی­های مشاهده شده

    چندشکلی­های ژنوتیپی مشاهده شده به کمک نرم افزار PopGene32 مورد بررسی و آنالیز قرار گرفتند.  تعداد آلل­های مؤثر بر اساس رابطه Hartl D و Clark A (1989) و معیار هتروزیگوتی بر اساس رابطه تنوع ژنی Nei (۱۹٧۳) محاسبه گردید (20).

 

نتایج

    DNA ژنومی استخراج شده دارای کیفیت خوبی بود.  محصولات PCR شامل قطعه‌ای به طول 1170 جفت باز از اینترون 4 ژن هورمون رشد بود که توسط پرایمرهای اختصاصی تکثیر گردیدند و باند غیراختصاصی مشاهده نگردید.  بر اساس الگوهای حاصل از برش آنزیمی، ژنوتیپ هر حیوان تعیین گردید (شکل 1).  نتایج برش آنزیمی محصولات PCR نشان داد که اینترون 4 ژن cGH دارای سه نوع آلل A،  Bو C بود که فراوانی آنها در کل جمعیت به ترتیب 44/۳4%، 22/32% و 33/33%، در مرغ‌ها 59/۳5%، 97/27% و 44/36% و در خروس‌ها 26/۳2%، 32/40% و 42/27% محاسبه شد (جدول 1).  این آلل­ها در شش ترکیب ژنوتیپی AA،AB ، BB،AC،BC و CC دسته‌بندی شدند که فراوانی‌های آنها در جدول 2 ارائه شده است.  شاخص هتروزیگوتی و تعداد آلل موثر برای این جایگاه در کل جمعیت به ترتیب 66/0 و 99/2، در مرغ‌ها 66/0 و 96/2 و در خروس‌ها 65/0 و 92/2 به دست آمد (جدول 1).  آزمون‌های مربع کای (c2) و جی (G2)در جمعیت طیور بومی استان آذربایجان غربی نشان داد که جمعیت در حالت تعادل هاردی-واینبرگ قرار دارد (جدول 2).

 

 

 

شکل 1:  الگوهای RFLP حاصل از هضم محصولات PCR با آنزیم برشی MspI، الکتروفورز شده بر روی ژل آگارز ۲ درصد. چاهک 1: نشانگر مولکولی bp 100 (سیناژن ایران)، چاهک‌های 2، 5، 10، 12و 13: ژنوتیپ CC، چاهک‌های 3، 6، 9، 11، 15 و 19: ژنوتیپ AB، چاهک‌های 4، 14 و 21: ژنوتیپ AC، چاهک‌های 7، 16 و 17: ژنوتیپ BB، چاهک‌های 8 و 18: ژنوتیپ BC، چاهک 20: ژنوتیپ AA.

 

جدول 1:  فراوانی آللی، اندازه موثر آللی و شاخص هتروزیگوتی در مرغان بومی استان آذربایجان غربی

شاخص هتروزیگوتی(Nei)

کل جمعیت خروس مرغ

اندازه موثر آللی(ne)

کل جمعیت خروس مرغ

فراوانی آللی (٪)

کل جمعیت خروس مرغ

آلل

 

۶6/۰       65/0      66/0

99/۲        92/2        96/2

34/۳4       26/32      59/35

22/32       32/40      97/27

33/33      42/27      44/36

A

B

C

جدول 2:  فراوانی‌های ژنوتیپی و مقادیر مربع کای (c2) و جی (G2) برای بررسی تعادل هاردی-واینبرگ در مرغان بومی استان آذربایجان غربی

ژنوتیپ

فراوانی ژنوتیپی

فراوانی ژنوتیپی (%)

مشاهده شده (O)

مورد انتظار (E)

مرغ

خروس

کل جمعیت

مرغ

خروس

کل جمعیت

مرغ

خروس

کل جمعیت

AA

6

4

10

35/7

11/3

56/10

16/10

90/12

11/11

AB

14

7

21

84/11

19/8

08/20

72/23

58/22

33/23

BB

6

5

11

51/4

91/4

23/9

16/10

12/16

22/12

AC

16

5

21

43/15

57/5

78/20

11/27

12/16

33/23

BC

7

8

15

12/12

96/6

44/19

86/11

80/25

66/16

CC

10

2

12

71/7

22/2

88/9

94/16

45/6

33/13

مربع کای(c2)

 

 

 

 

 

 

ns99/3

ns66/0

ns87/1

Probability

 

 

 

 

 

 

26/0

88/0

59/0

G2

 

 

 

 

 

 

ns28/4

ns64/0

ns91/1

Probability

 

 

 

 

 

 

23/0

88/0

59/0

ns: non significant

 

بحث

 

    در تحقیق حاضر سه آلل A، B و C و شش ترکیب ژنوتیپی برای ناحیه اینترون 4 ژن هورمون رشد در ماکیان بومی استان آذربایجان غربی، شناسایی شد که آلل A با فراوانی 34/0 دارای بیشترین فراوانی و آلل­های C و B به ترتیب با فراوانی‌های 33/0 و 32/0 در رده‌های بعدی قرار داشتند.  آلل‌های D و E که در مطالعات انجام گرفته توسط جعفری و همکاران (1387) در ماکیان بومی مازندران (1) و Nei و همکاران (2002) در ماکیان بومی چین (21) شناسایی گردیدند، در جمعیت ماکیان بومی آذربایجان غربی مشاهده نشدند.  وجود آلل­های D و E در جمعیت ماکیان بومی مازندران و ماکیان بومی چین می­تواند بیانگر وقوع جهش­های جدید در ناحیه اینترون 4 ژن هورمون رشد و ایجاد محل­های جدید برش برای آنزیم MspI باشد و بر این اساس می­توان گفت که چند شکلی و تنوع ژنتیکی این ناحیه از ژن هورمون رشد در جمعیت ماکیان بومی مازندران و ماکیان بومی چین نسبت به جمعیت ماکیان بومی آذربایجان غربی بالاتر می‌باشد.  در مقایسه بین مرغ‌ها و خروس‌های بومی آذربایجان غربی مشخص گردید که فراوانی آلل­های A و C در مرغ­ها بیشتر از خروس­ها و فراوانی آلل B در خروس­ها بیشتر از مرغ­ها می­باشد که تفاوت موجود در فراوانی آللی مرغ­ها و خروس‌ها ممکن است بیانگر تفاوت در صفات فنوتیپی و نیز تفاوت در تعداد مرغ­ها و خروس‌های انتخاب شده به عنوان والدین نسل بعد باشد.

    Nie و همکاران (2002) پلی­مورفیسم اینترون 4 ژن هورمون رشد را در 20 جمعیت ماکیان شامل مرغان بومی چین، هیبریدهایی از نژاد­های بومی چین و نژاد­های گوشتی غیربومی، جمعیت­هایی از نژادهای گوشتی و نژادهای تخم­گذار مطالعه کردند و هشت الگوی هضم آنزیمی را شناسایی و فراوانی­های آللی متفاوتی مشاهده کردند (21).  آنها در نژاد های-لاین[5] دو آلل A و B، در نژادهای گوشتی (AP[6] و KL[7])، چهار آلل A، B، C و D، در هیبریدهایی از نژادهای بومی چین و نژادهای گوشتی غیربومی سه آلل A، B و C و در نژادهای بومی چین هم پنج آلل A، B، C، D و E را شناسایی کردند (21).

    بر اساس فراوانی­های ژنوتیپی مشاهده شده در مطالعه‌ای که توسط جعفری و همکاران (1387) روی اینترون 4 ژن هورمون رشد در ماکیان بومی استان­های اصفهان و مازندران انجام گرفت (2)، فراوانی­های آللی، شاخص هتروزیگوتی، اندازه مؤثر آللی و مربع کای برای این دو جمعیت از مرغان بومی به کمک نرم­افزار PopGene32 محاسبه گردید (جدول 3).  مطابق با داده­های موجود در این جدول، در مرغان بومی مازندران و آذربایجان غربی، آلل A و در مرغان بومی اصفهان، آلل C دارای بیشترین فراوانی می­باشند، همچنین آلل­های D و E فقط در مرغان بومی مازندران مشاهده شده­اند ولی فراوانی آنها در حد بسیار پایینی بوده است که همین فراوانی­های آللی پایین برای آلل­های D و E، باعث شده که اندازه مؤثر آللی در مرغان بومی مازندران بیشتر از اندازه مؤثر آللی در مرغان بومی اصفهان و آذربایجان غربی باشد.  شاخص هتروزیگوتی در هر سه جمعیت ماکیان بومی، بالا بوده که نشان دهنده تنوع ژنتیکی نسبتاً بالا در آنها می­باشد.  آزمون مربع کای (c2) برای این جایگاه در مرغان بومی اصفهان و آذربایجان غربی معنی­دار نبوده (05/0P>) ولی در مرغان بومی مازندران معنی­دار بوده (05/0P<) که نشان­دهنده وجود عوامل تغییر دهنده فراوانی­های آللی و ژنوتیپی از نسلی به نسل دیگر در این جمعیت می­باشد.

 

 

جدول 3:  فراوانی‌های آللی، ژنوتیپی، مربع کای (c2)، اندازه موثر آللی و شاخص هتروزیگوتی در مرغان بومی استان‌های آذربایجان غربی، اصفهان و مازندران

شاخص هتروزیگوتی(Nei)

اندازه موثر آللی (ne)

 

Probability

 

 

 

فراوانی آللی (%)

تعداد نمونه

ژنcGH

(اینترون4)

جمعیت

E

D

C

B

A

 

 

 

66/0

99/2

5983/0

87/1ns

-

-

33/33

22/32

44/34

90

cGH

مرغان بومی آذربایجان‌غربی

65/0

91/2

7979/0

01/1ns

-

-

21/41

77/30

02/28

91

cGH

مرغان بومی اصفهان

66/0

01/3

0113/0

84/22*

16/1

16/1

21/37

26/23

22/37

43

cGH

مرغان بومی مازندران


 

    فراوانی­های آللی به دست آمده در این مطالعه تا حدودی با فراوانی­های آللی مرغان بومی اصفهان و مازندران نزدیک می‌باشد که می­تواند تا حدودی شباهت این نژادها را به هم نشان دهد ولی در مقایسه با فراوانی­های آللی که Nie و همکاران (2002) به دست آورده بودند، تفاوت چشمگیری را نشان می­دهند که با توجه به شرایط جغرافیایی و یکسان بودن برنامه‌های انتخاب و اصلاح نژادی مرغان بومی در سطح کشور، شباهت و نزدیک بودن فراوانی­های آللی در جمعیت مرغان بومی استان‌های اصفهان، مازندران و آذربایجان غربی و متفاوت بودن آنها با مرغان بومی چین دور از انتظار نیست.  در بین همهنژادهای مورد مطالعه Nie و همکاران و حتی مرغان بومی مازندران و آذربایجان غربی غیر از مرغان بومی اصفهان، آلل A دارای بیشترین
فراوانی می­باشد و می‌توان آنرا به عنوان آلل غالب در بین همه این نژادها، غیر از مرغان بومی اصفهان در نظر گرفت.  با توجه به اینکه در نژادهای-لاین، به عنوان یک لاین خالص از نظر تخم‌گذاری، آلل A دارای فراوانی بسیار بالایی (8/94%) می‌باشد و در نژادهای گوشتی از فراوانی آلل A کم شده و به فراوانی آلل‌های دیگر خصوصاً آلل C افزوده شده است (21) می‌توان حدس زد که فراوانی بالای آلل A و نبود آلل­های C، D و E با عملکرد تخم­گذاری ارتباط داد و نتیجه گرفت که در بین مرغان بومی مازندران، آذربایجان غربی و اصفهان، بیشترین عملکرد تخم­گذاری مربوط به مرغان بومی مازندران و بیشترین عملکرد تولید گوشت مربوط به مرغان بومی اصفهان می­باشد و مرغان بومی آذربایجان غربی حالتی حد واسط در بین مرغان بومی مازندران و اصفهان را دارا می­باشند که متأسفانه به دلیل نداشتن اطلاعات تولیدی آنها، نمی‌توان به طور قطع در این خصوص اظهار نظر نمود و لازم است که مطالعات بیشتری در این زمینه صورت گیرد، ولی در کل، تفاوت چندانی در فراوانی­های آللی بین مرغان بومی فوق­الذکر وجود ندارد و می­توان گفت که این طیور حالتی دو و یا چندمنظوره از نظر عملکرد تخم­گذاری، تولید گوشت، مقاومت به بیماری­ها، شرایط نامساعد محیطی و مدیریتی و غیره دارند.  ظهور آلل­های D و E نیز ممکن است با این صفات ارتباط داشته باشد که امید است بتوان در تحقیقات بعدی، بیشتر به مطالعه ارتباط­های آللی و ژنوتیپی با این صفات پرداخت.

    در بعضی از این نژادها، آلل­های D و E نیز مشاهده شده است ولی دارای کمترین فراوانی بوده­اند که ممکن است این آلل‌ها در اثر وقوع جهش، مهاجرت، انتخاب و یا سایر عوامل به وجود آمده باشند و در نتیجه محل­های برش جدیدی برای آنزیم MspI ایجاد شده و منجر به شناسایی این آلل­ها گشته است.

    تفاوت بین فراوانی­های ژنوتیپی مشاهده شده و مورد انتظار برای بررسی تعادل هاردی-واینبرگ با استفاده از آزمون­های مربع کای (c2) و جی (G2) در جمعیت مورد مطالعه معنی­دار نبود که نشان می­دهد جمعیت در حالت تعادل قرار دارد (01/0P>)، لذا می­توان گفت که آلل­های موجود در این جایگاه از عوامل تغییر دهنده فراوانی­های آللی و ژنوتیپی از جمله انتخاب، مهاجرت و جهش به دور بوده­اند و ظاهراً انتخابی در این جمعیت در جهت افزایش یا کاهش صفات فنوتیپی مورد نظر صورت نگرفته است.  فراوانی­های ژنوتیپی مشاهده شده و مورد انتظار مرغ­ها و خروس­های استان آذربایجان غربی به طور جداگانه از طریق آزمون­های مربع کای (c2) و جی (G2) مورد بررسی قرار گرفت که نتایج حاصل بیانگر عدم انحراف مرغ­ها و خروس­ها از حالت تعادل هاردی-واینبرگ بود.

    با توجه به نتایج این مطالعه می­توان گفت که ناحیه اینترون 4 ژن هورمون رشد طیور بومی استان آذربایجان غربی چند شکلی بالایی دارد و تنوع ژنتیکی در این جایگاه در این جمعیت نسبتاً بالا است به طوری که می‌توان از آن در برنامه­های انتخاب و اصلاح نژادی آینده و نیز به عنوان ذخایر ارزشمند ژنتیکی استفاده نمود.

 

 

تشکر و قدردانی

    نویسندگان مقاله مراتب سپاس خود را از مسئولین مرکز پرورش و اصلاح نژاد مرغ بومی استان آذربایجان غربی جهت همکاری در اخذ نمونه­های خون و معاونت پژوهشی دانشگاه ارومیه که هزینه تحقیق حاضر را فراهم نمودند اعلام می­دارند.  همچنین از آقایان عبدالباسط پیریونسی، ناصر محمودی­اقدم، مهندس بستانچی و مهندس فرهنگ­پژوه که در این تحقیق ما را یاری نموده­اند سپاسگزاری می­گردد.



1 دانش آموخته کارشناسی ارشد گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه

2 دانشیار گروه بهداشت و کنترل کیفی مواد غذایی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه ارومیه

3 استادیار گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه

 

 

 

1- Growth Hormone

[2]- Polymerase Chain Reaction-Restriction Fragment

[3]- Chicken Growth Hormone

[4]- Marker Assisted Selection

[5]- Hy-Line

[6]- Avian Parental

[7]- Kabir Line